Vijverpark, Haarlem: schoolvoorbeeld van ‘ecologisch urbanisme’

Bestaande en nieuwe kleiklinkers als circulair verhardingsmateriaal

In november 2020 won landschapsbureau blau | stedenbouw en landschap met ‘Vijverpark’ de publieksprijs van de Lieven de Keypenning. Het project werd bekroond als beste binnenstedelijke project van Haarlem in de voorgaande drie jaar. Het is een schoolvoorbeeld van hands-on ‘ecologisch urbanisme’ op de schaal van een woonbuurt in Haarlem: Vanuit een verfrissende visie op stedenbouw en landschapsarchitectuur ontwikkelde het bureau een kwalitatieve leefomgeving, die hoog inzet op ecologische en sociale duurzaamheid.

Duurzame waterhuishouding en biodiversiteit

Vijverpark bevindt zich in Haarlem-Schalkwijk, grenzend aan een andere buurt die iets eerder gerealiseerd werd. De oorspronkelijke vraag van de ontwikkelaars was om de nieuwe buurt identiek in te richten: dezelfde randvoorwaarden, vormentaal en materialen moesten terugkomen. Al snel bleek dat geen werkbare basis om de torenhoge ambities qua ruimtegebruik en duurzaamheid waar te maken. Na overleg met de ontwikkelaars kwam Blau met een totaal nieuw inrichtingsplan. Gekenmerkt door een veelheid aan subtiele oplossingen, die samenkomen in een evenwichtige, integrale aanpak rond duurzaamheid.

Vijverpark telt circa 425 woningen. Een grote waterplas met groene oevers vormt nu het hart van de buurt. Daaromheen liggen intieme, autovrije hofjes. Met elk een eigen inrichting.

Diverse ingrepen dragen bij aan de leefkwaliteit en het ecologisch karakter. Dat gaat in de eerste plaats om een moderne omgang met waterhuishouding. Zo wordt er minimaal gebruik gemaakt van het regenwaterriool, ten voordele van natuurlijke afwatering naar de vijver als centraal bassin en de omliggende singels. Door rijwegen maximaal te versmallen wordt autoverkeer afgeremd en de hoeveelheid verharding beperkt, ten gunste van een bijzondere biodiversiteit. Bestaande bomen zijn waar mogelijk respectvol bewaard gebleven en aangevuld met een rijke variatie van inheemse soorten. In de overgangszone richting de volkstuinen is een Tiny Forest aangelegd. Boomspiegels zijn voorzien van extra beplanting; boomkransen fungeren als zitelement in de woonhofjes. Behalve groene erfafscheidingen, zijn er ook smalle stroken met stokrozen geplant langs gevels en tuinmuren. Speelmogelijkheden zijn zo natuurlijk mogelijk gehouden.

Circulaire verharding

Dat duurzaamheid veel meer is dan een randvoorwaarde, komt ook tot uiting in diverse vormen van verharding. In de autovrije hoven en parkeerhoven zijn bestaande kleiklinkers hergebruikt, wat de lange levensduur en het circulair karakter van het materiaal benadrukt. Om dezelfde reden bestaat ook de nieuwe verharding uit kleiklinkers. Daarvoor koos Blau de Decima Karmijnrood, die in zowel dik-als platkeiformaat zonder vellingkant werd toegepast. Deze fraaie straatbaksteen van Vande Moortel draagt niet alleen bij aan de karaktervolle en naturelle uitstraling van het woongebied. De steen illustreert ook heel mooi hoe traditionele vormgeving toch een elementair onderdeel kan zijn van vernieuwende architectuur. Het unieke aan het project is het doelbewust aantrekken van duurzaam betrokken bewoners. Vooral sociale duurzaamheid is de stille kracht achter het plan. Het bewijs dat die aanpak werkt: Twee jaar na de oplevering blijken de woningen aan de intieme woonhoven dezelfde koopprijzen op te brengen als de woningen aan de centrale vijver.